خصوصیّات و امتیازات کتاب:

ترجمۀ عبارت - به - عبارت قرآن مجید به زبان فارسی و انگلیسی

درک ارزش و منزلت هر اثر علمی برای غیر متخصصان و افراد عادی، جز از راه مراجعه به آرای متخصصان و صاحب نظران آن رشته میسّر نیست، لذا در ذیل برخی از نظرات منتقدان و صاحبنظران علوم ترجمۀ قرآن و قرآن پژوهان حال حاضر دربارۀ ترجمۀ انگلیسی قرآن مجید اثر استاد سید علی قلی قرائی و ترجمۀ فارسی قرآن مجید اثر استاد حسین استادولی، مختصراً ذکر می‌شود:

 

الف- امتیازات ترجمۀ انگلیسی:

این اثر در بیست و دومین دورۀ کتاب سال و دوازدهمین دورۀ جایزۀ جهانی سال جمهوری اسلامی ایران موفق به کسب جایزۀ جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران گردیده است.

آقای پرفسور حامد آلگار (Hamid Algar) از استاتید مطالعات شرق‌شناسی دانشگاه ایالتی برکلِی در کشور آمریکا دربارۀ ترجمۀ انگلیسی آقای سید علی قلی قرائی می‌گوید[1]:

«... آنچه على‏قلى قرايى در ترجمه‏اش كه آگاهانه «قرآن با ترجمۀ عبارت به عبارت انگليسى» ناميده، به ثمر رسانده است، احياى هنر ترجمه به عنوان مددكار درك و دريافت متن اصلى است، كه ماهرانه با نيازهاى قرآن‏پژوهان انگليسى‏زبان (يا انگليسى‏خوان) انطباق داده شده ‏است. اين ترجمه، هم از نظر شيوۀ آرايش [صفحه] و هم برگردان تعبيرات اصطلاحى، با متن اصلى همارا و هماهنگ است. مترجم همواره به نهايت درجه از نزديكى با متن عربى، همراه با روشنى و شيوايى بيان نايل شده است. همين است كه به اساسى‏ترين وجه، ترجمه را با متن اصلى همساز گردانده است.

     قرايى هرچند ترجمه‏اش را به صورت ترجمۀ عبارت به عبارت معانى قرآنى منظور مى‏دارد ــ كه وسيله‏اى است براى راهيابى و دستيابى به متن اصلى ــ بايد به تأكيد گفت كه ترجمۀ او، حتى اگر ارجاعات متقابل منظم به نص عربى، مورد نظرِ خواننده نباشد، در كمال خوشخوانى است. در نتيجه هر قرآن پژوهى، حتى اگر قصد نداشته باشد كه از آن به عنوان پلى به متن متعالى اصلى عربى استفاده كند، مى‏بايست كه نگاهى به ترجمة او بيندازد و لذت و فايده ببرد.

     زبانى كه قرايى برگزيده [و پيش گرفته]، روشن، پاكيزه و پيراسته، سرراست، متين، و به يكسان به دور از كهن‏گرايى (آركائيسم) و نوگرايى (مدرنيسم) است كه [دو گرايش اخير] به [كار ]ساير مترجمان قرآن آسيب رسانده است.

     اين امر... همواره بر عهدۀ مترجم بوده كه تفسير را تابع وظيفۀ اصلى ترجمه بگرداند؛ نه آنكه هرگونه رأى و نظر شخصى را كه خود داشته باشد بر متن تحميل كند. و تا آنجا كه توانسته براى [پى بردن به] فراتر از متن، به منابع [معتبر] مراجعه كرده تا اصحّ اقوال را برگزيند و آنها را بشناسد و بشناساند. قرايى در هر سه اين زمينه‏ها موفق بوده است.

     قرايى در آغاز ترجمۀ عبارت به عبارتش از معانى قرآنى، پيشگفتارى آورده است كه در آن نه فقط از روش ترجمه‏اى كه در پيش گرفته سخن گفته، بلكه، مهم‏تر از آن از انگيزة كلى و وجودى‏اى كه بايد انسان را به مطالعة قرآن وادارد، يعنى: نياز آغازين به شناخت منشأ خود، طبيعت، قصد و غايت هستى و سرنوشت و سرانجام [آفرينش] گفت و گو كرده است. مسئله ساده و روشن است. در واقع، تحسين و ارج‌گذارى جدى و عميق به پيام قرآنى، به كل كوششهاى موفق قرايى روح و جان بخشيده است. ما مطالعۀ ترجمۀ او را به همۀ كسانى كه تعلق خاطر [و پرواى] جدى به قرآن كريم دارند، صميمانه توصيه مى‏كنيم.»

 

 

ب- امتیازات ترجمۀ فارسی:

این اثر نیز در بیست و نهمین دورۀ کتاب سال جمهوری اسلامی ایران موفق به کسب جایزۀ کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در بخش ترجمه قرآن کریم گردیده است.

آقای محمد علی کوشا که از منتقدان امور ترجمه قرآن و از داوران کتاب جهانی سال جمهوری اسلامی هستند، دربارۀ ترجمه آقای استادولی گفته‌اند[2]:

ترجمۀ دانشمند گرانمايه و ناقد نكته‌‏سنج آقاى حسين استادولى بى‏گمان به دليل آشنايى مترجم آن به اصول ادب، تفسير، كلام، فقه و معارف اسلامى، و همچنين حُسنِ سابقه در ترجمة آثار گوناگون، ترجمه‏‌اى استوار و در خور توجه است، و با توجه به توضيحاتى مفيد كه در متن آمده مى‏توان گفت كه اين اثر تقريباً در رديف «ترجمه‏‌هاى تفسيرى» قرار مى‏گيرد.

     نثر اين ترجمه ـ صرف نظر از فراز و فرودهايش ـ نثرى معمول و متعارف است و مى‏تواند براى همۀ فارسى‏زبانان در هر قشر و طبقه‏‌اى كه باشند مورد استفاده قرار گيرد؛  در اين اثر، تلاش لازم براى ارائۀ ترجمه‏‌اى صحيح به عمل آمده و تا سر‌حد توان، دقت و صحت با روانى و گويايى عبارات جمع گرديده است. همچنين توجه به نكات بلاغى ـ كه بُعد هنرى هر ترجمۀ استوارى متّكى به آن است ـ در اين ترجمه رعايت شده است.

در مجموع، اين ترجمه كه حاصل زحمات چندين سالۀ اين مترجم فاضل است ترجمه‏‌اى روان، پذيرفته همگان و بازتابِ اخلاص و طهارت نفسِ صاحب آن است.

 

آقای بهاء ‌الدین خرمشاهی که از قرآن پژوهان و منتقدان بنام ترجمۀ قرآن در عصر حاضر است، در کتاب «بررسی ترجمه‌های امروزین در زبان فارسی»[3] در بخش نقد وبررسی ترجمۀ آقای استادولی چنین آورده است:

     1) اين ترجمه بسيار قرآن شناسانه، و نه حتّى قرآن پژوهانه، به عمل آمده است.

     2) مترجم يك عمر با تفسيرهاى قديم و جديد قرآن كريم انس عميق داشته، و اين انس به دو صورت در ترجمه ظاهر شده، كه هم ترجمه را روشن‌‏تر كرده است، و هم طبعاً بيشتر و بهتر مفاهيم قرآن را، يا نگفته‏‌هايى كه ايجاز اعجازين قرآن وانهاده، به بيان درآورده و دست خواننده را در هر سطحى از سواد قرآنى كه باشد، مى‏گيرد.

     3) افزوده‌‏هاى تفسيرى همه در جهت شفاف و شيواسازى متن ترجمه است. من هيچ نمونه و نشانه‏‌اى از اطناب در اين افزوده‏‌هاى تفسيرى نديدم و كمتر ترجمه‏‌اى را ديده‌‏ا‌م كه با اين درجه از فهم عميق قرآن، صورت گرفته باشد. جزاه اللّه‏ عن القرآن والاسلام خير الجزاء.

     4) ساختار جملات، و به طور كلى نثر ترجمه بسيار مفهوم و مأنوس و طبيعى، و طبعاً به نثر معيار امروزين است.

 

 --------------------------------
[1] Muslim Book Review, 
[2] .  ترجمان وحی (نشریۀ تخصصی ترجمۀ قرآن)، سال سیزدهم، شمارۀ دوم، پاییز و زمستان 1388، ش 26، ص 41.
[3] .  بررسی ترجمه‌های امروزین فارسی قرآن کریم، بهاء‌الدین خرمشاهی، مؤسسۀ فرهنگی ترجمان وحی، 1388، ص466.